[Txostena] α zero: 2015ean datorrena

Lehenik eta behin, esker mila, honelako erantzunengatik, egiten ari garenak pena merezi duela ematen digu aditzera. Oso pertsona gutxirekin sentitzen dut eman daitezkeela horrelako eztabaidak, horietako bat zu zara.

Zuri erantzuten hasteko lehenik esan, hau editore taldeko hiruen arteko komunikazio bat izan dela. Orokorrean hiruok, bertan esaten dena bere ia osotasunean partekatzen dugu. Hala ere, erantzun hau nire ikuspuntutik egindakoa bakarrik izango da, nahiz eta askotan taldearen hitz egin. Erronka zailena nondik erantzutea baita niretzat, elkarrizketa asko taldekoak baitira.

Hasieratik ere, esan nahi dizut komunikazio honen izaera ez dela izan guztiz gure munduaren ikuspuntua bisibilizatzea. Desio batzuk badaude, baita prospektiba ere, baina baita gustatzen ez zaizkigun gauzak. Komunikazioan esaten den bezala “2015 urterako gertatuko diren, gertatu daitezkeen edo gertatzea nahi dugun hainbat gairen autopredikzio ariketa egin dugu”; denak nahastuta agertzen dira testuan, beraz ez bilatu adostasun, desadostasunak askorekin, batzuetan ez bat ez beste izan daitezkeelako esplizituki esaten ez bada ere.

Aipatzen ditugun gaiei eutsiz, lehena deshazkundea litzateke. Nire partetik ulertzen dut askok deshazkundearekin esan nahi dutena eta pertsonalki ados egon naiteke. Hala ere, badira deshazkundearen diskurtsoan gustoko ez ditudan zenbait gauza ere. Ondasunen banaketaren arazo batekin du zerikusia gehiago niretzat, ez hazkundeareakin, horrela orokorrean.

Gauza askotan etengabeko hazkundearekin bukatu behar dela argi dago, gure planetak aspalditik erakusten du muga zeharkatzen ari garela. Hala ere, katastrofismotik ihes egingo nuke, nahiz eta egoera larria izan, diskurtso horrek ez dakit lortu nahi denari laguntzen dion; “peak oilaren” inguruko teoriek bere mugak erakutsi dituzte adibidez.

Beste alde batetik gauza askotan hazkundea eten behar bada, beste askotan handitu beharko litzateke. Argi dago bakoitzak bere errealitatetik begiratzen duela arazoa edo Marxek esan zuen bezala “kontzientzia produktu sozial bat da eta halaber izaera sozialak kontzientzia mugatzen du”. Nik ez dut edozein langile familiaren etxetan ezer asko sobran dagoenik ikusten egia esan; zerbait balego telebista litzatekeela esan zidan lagun batek behin eta horrekin ados nago beharbada, baina ez nuke horregatik ere “kriminalizatuko”. Gero eta garrantzitsuagoa iruditzen zait kritika egiteko garaian, kritikatzen denaz gain, nondik kritikatzen den.

Bakoitzak bere begiekin ikusten du errealitatea, Hedoi Etxartek esango lukeen bezala: kooperatiba txiki bat martxan jartzeaz harro dagoen mila euro kobratzen dituen eta horregatik aberats sentitzen den pertsona bat naiz ni. Askotan entzun izan ditut, honelakoak kritika moduan: “Horrek ez duela dirurik esango du, baina Interneta duen mugikorra dauka”. Beharbada, pentsa beharko genuke, pertsona horri Internet izateak zer suposatzen dion, zer onura ekartzen dizkion, berak beste gauza askoren ordez aukeratu izanagatik.

Ez zait deshazkundeari egiten zaizkion kritika zuzenak ere gehiegi gustatzen, beharbada nire begirada (eta hau bai oso pertsonala) minimalismo existentzialetik gertuago dagoen arren, existentzialismoari nazka nahiko badiot ere arrazoi historikoengatik. Artikulu honetan eta ondorengo eztabaidan oso ondo azaltzen dute esan nahi dudana. Azken paragrafoarekin beharbada ez nago ados “Y tampoco…” horrekin, baina ikuspuntu interesgarri bat dela iruditzen zait. Iruzkinak ere ekarpen interesgarria dira testuan, bereziki azkena. Deshazkundea baino, oparotasunaren aldeko diskurtsoak egin behar ditugula iruditzen zait, software libreak ere hori erakutsi digu urteetan.

Aipatutako azken paragrafo horri helduz eta zure testuko:

“Agente/enpresa autonomoz osatutako sare banatu horrek nola egin diezaioke aurre korporazioek berezkoa duten izaera psikopatikoari?”

Testuan soluzioak baino, proposamenak egiten ditugu, ez nago ados egiten duzun irakurketarekin justu aurkako dela iruditzen zaidalako. Aipatzen diren ekimenak, agente autonomoak izan badaitezke ere, berauek osatzen duten sareetan dute indarra. Hori da indartu nahi duguna eta testuan aipatzen diren adibideek ere hori erakusten dute: Ekonomia Sozial Eraldatzailea eta Olatukoop, REAS, Ner Group, Mondragon, Economia del bien Comun. Batzuk, beste batzuk baino arrakasta gehiagorekin, erabatera edo bestera, baina denak pertsonen bizitza eta duintasuna jartzen dute erdigunean.

Kooperatibagintzak, Ekonomia Sozial Eraldatzaileari lotuta bada bereziki, demokrazioa ekonomikora gerturatzen gaituela uste dugu eta hori oso urrun dago esaten duzu korporazioen berezko izaera psikopatikotik. Begira adibidez, sinpleak badira ere OKoop oinarri irekiak edota Coop57ren oinarriak.

Badakigu, sistema kapitalista eta merkatua, orain dena izaten jarraitzen duen bitartean, bertan parte hartzen duten agenteek elkarrekintza behartu batean egongo garela. Hala ere, kontraesanak zaldunkatzeko prest gaude, uste dugu amaitu dela praktikarik gabeko teoriaren garaia, horregatik jendea bultzatu nahi dugu Ekonomia Sozial Eraldatzailean parte hartzera. Sistemaren barnean, beren ordenaren kontra edo behintzat guztiz alde ez, eraikitzen diren beste logika batzuk sortzen baditugu, eraldaketa posibleago izango dela uste dugu.

Ez dugu soluzio osorik, ez eskatu kapitalismoak berak eman ezin duena, gu bezalako pertsona talde bati. Kapitalismoak miloika pertsonentzako ez du soluziorik, gutxi batzuren mesedetan eta gehiengoaren aurkako sistema bat ez da soluzio oso bat, nahiz eta hegemonikoa izan.

Saretze maila handia lortu behar dugu eta horretan erabat ados gaude, ez dut uste inongo momentuan gure ekimen indibiduala kolektiboaren gainetik jarri dugunik. Leku guztietara begiratzen dugu, baita Kooperatiba integralera noski, bertatik ere ikasteko eta desikasteko ere balio digu. Lan handia egin beharko dugu, isolatutako proposamen soil bat ez izateko eta jendarteak benetan dituen arazoei erantzun posibleak emateko. Nahiago dugu beste askorekin batera sareak eraikitzeari ekin, gure burua “soluzio oso” bat bezala aurkeztea baino, benetan soluzio integral bat ez dugunean oraindik. Momentuz gu ta gure ingurukoekin hasi gara, jendartea ahaztu gabe beti ere.

“Proposatzen duzuen bidea hain hurbil ikusten dut anarkokapitalistek edo neoliberal erradikalek bilatzen dutenetik, ezin dudala imajinatu nola lortu litezkeen hain helburu ezberdinak formula hain antzekoarekin: hazkundean mugarik ez, merkatua neutrala izan dadila eta bakarrik erregulatu dadila, estatuek ez dezatela muturrik sartu (ez dituzue agente bezala inoiz ere aipatzen)…”

Honelako ezer ez dugu esan. Lehen esan bezala, testuaren motibazioa ere ez zen hori, baina halere erantzun posible batzuk hurrengo lerroetan. Merkatua lehen faseetan behintzat existituko dela argi dago, halere beste mota bateko merkatua izan dadila nahi dugu, merkatu sozialago bat adibidez. Merkatu kapitalista hortxe egongo da, errealitate beldurgarri moduan, baina halere gauzak egin daitezkeela uste dut. Jordi Garcíak Donostian eman zuen hitzaldi batean bide posible batzuk behintzat zertzelatu zituen. Helburuak oso argi eduki behar dira, hori bai.

Erregulazioaren beharra ere argi da, ez dugu kontrakorik esan. Jendartearen gehiengoaren beharretara bideratu behar da, gauza da nola. Erronka handia da, FMI, Banku Mundiala eta sortu den makinaria guzti hori nola deuseztatu. Hortxe adibidez ekarpen interesgarria da Katu Arkonadak egindako hau maila teorikoan “Derrotar e incorporar en el proceso boliviano; una lectura de la hegemonía desde Lenin y Gramsci“. Praktikan, Ekuadorren ematen ari diren Flocksociety-ren inguruko prozesuak ere oso interesgarriak dirudite.

Instituzioen papera oso garrantzitsua da eta testuan argi uzten dugula uste dut:

“Eredu ekonomiko partekatuak zabaltzen ari diren momentuan, 2015 urtean eremu publiko eta komunaren aliantza berriak ikusiko ditugu, orain arteko publiko pribatu dikotomia puskatu eta demokrazia ekonomikoari dimentsio berria emango diotenak.”

Besterik gabe gure kasuan, instituzioei itxaron baino, gure bidea egitea erabaki dugu, posible denean jendarte osoarentzako soluzio demokratikoagoak posible egiten laguntzeko. Ez diogu, ez guk behintzat, horri uko egingo.

Bereziki dibertigarria iruditu zait halere anarkokapitalista edo neoliberal erradikalekin konparatzea. Dibertigarria batez ere, gure erreferentzia gehienak ezkutatzen ez ditugulako, eta horietatik asko komunismoarekin zerikusia dutelako. Ez genuen testu politikoegia egin nahi, baina erreferentzia ideologikoren bat behar izanez gero, BakalHau kolektiboan idatzitako hau da gure erreferentzia nagusia: Komunismo banatua.

Big Data eta Open Data ez dira kontrajarriak, ez genuen behintzat hori adierazi nahi, gaizki azalduko genuen, baina bi joera paralelo besterik ez dira. Egiten dituzun kritika askorekin erabat ados gaude eta guk ere ikusten ditugu eta kezkarekin bizi batzuk:

“…Progresuaren eta hazkundearen ilusioa, patriarkatua, antropozentrismoa, espezismoa, automatizazio txarra, kultura kontsumistaren erosotasuna, lobby ekonomikoek gobernu, erakunde eta mass medien bitartez gugan duten eragin zuzena, eta abar.”

Software libreari egiten diozun erreferentzia gehiegizkoa iruditu zait, baina ulertu dudala uste dut. Badakit batzuek “Open Source” termino eta filosofiarekin ezkutatu nahi izan dutela, software librea utilitarismora eramanez, baina ez dute lortu software libreak zuen eta duen biraltasun askatzailea gelditzea. Esanahiak suntsitzeko gaitasun handia duen makina da kapitalismoa eta hala ere software librea, erabiltzen den bakoitzean, indartuta ateratzen den mamu(t) bat ere bada.

Espero honekin egindako interpretazio, matizazio eta gure azalpen kaxkarrak konpondu izana. Zoragarria da horrelako eztabaidak eduki ahal izatea. Bukatzeko, CCCen Comite Invisibleak egindako konferentzia baten esandakoa irakurtzeko gonbitea egin nahi dizut, baita besteoi ere. Uste dut, testu labur bezain argi horretan, gure bizitzan agertzen zaizkigun kontraesan asko ondo deskribatzen direla, bertatik:

“What is certain is that the territory you’re living in is defended by persons you would do well to meet. Because they’re changing the world and they won’t wait for you.”