Ereitenekoek egindako aipamenaren haritik, Jason W. Moore-ren artikuluek deskribatzen duten munduari buruzko gogoeta egin nahi dugu. Mundu hori, esan gabe doa, kapitalaren aroarena da. Mundu mailako ekologia deitu ahal diogu ere, munduan zehar kapitalak bizimodua ez ezik bizia ere aldatu zeneko mundua.
Mooren ideiak aintzat hartuta fikziozko bi lan aipatzeko asmoa dugu.
Lehena Evangelistiren trilogia amerikarra dugu (Antracite; One Big Union; Noi saremo tutto). Lehen biak gazteleraz eman ditu Hoja de Lata argitaletxeak; frantsesez, ordea, ez ditugu topatu.
Evangelistik osatzen duen kontakizun gordin, odoltsu eta erruki gabekoan, Moore-ren ahotsa behin baino gehiago entzun dugu. Emakumeen biologizazioa merkantzia merke gisa, ekosistema eraldatzea eta kapitalaren arteko harremana edo jendearen bizi maila hobetzea garapen ekonomikoaren xedea dela gezurtatzean, esate baterako.
Horregatik IWW-ren leloetakoa Mooreren orrialdeetan topatzea oso hunkigarria izan da: “An injury to one is an injury to all”.
Bigarrena Kim Stanley Robinson-en The ministry for the future dugu. El ministerio del futuro; Minotauro, 2021. Le ministère du future, Bragelonne, 2024). Zientzia fantastikoaren itxurapean, Robinsonek biosfera kapitalaren atzaparretik salbatzeko ekintza sorta biltzen du nobela honetan. Euskal kooperatibak barne. Honek, Moore-en beste bi ideiekin elkar gurutzatzen da. Lehena, kapitalak ez ezik gainontzekook ere gure testu ingurua, gure bizi baldintzak, sortu behar ditugula. Bigarrena, borroka bide bat ere ez dagoela soberan, eta askotan borroka bideak ez direla hitza entzutean denok buruan ditugunak. Ildo horretan, liburu honek lagungarri izan beharko luke dianak non jarri fintzerakoan: erregai fosilaren industrian, hain zuzen ere; eta, era berean, ez baztertzea beste edozein bide, zeinahi dela ere. Ekintza zuzenetik biderik erreformistena ere jasotzen du Stevensonek, beharrezkoa den edozein bidea, berotzea zer den, nondik datorren eta haren esanahia ondo ulertuta. Gurean pil-pilean dagoen gaia, beraz.
Bestalde, Moore-ren lanak euskaraz ez baditugu ere, Robert B. Marks-en hau bai: Mundu modernoaren sorrera. Kontakizun global eta ekologiko bat. XV. mendetik XXI. mendera arte (EHU, 2015). Wallerstein handiarekin txertatzen dira biak ala biak. Horren adarrean, esaterako, Rediker eta Linebaugh ditugu ere. Autore hauen inguruan bestelako ideia datorkigu burura: kapital aroaren ezinbesteko polinizatzaileak elkargo merkatariak izan genituen, bai eta haren nolabaiteko aldaera ere: itsasoaren beste aldeko bortxazko lanak. Kapitalaren eragile hauek guztiek abenturazale moduan hartu ditugu maiz, gure edozein herriko plazetan eta kale izendegi ditugu gizon hauek. Haien garaipena etengabe ikuskatzen.
Alor honi lotutako hainbat komiki aipatuko nahi ditugu jarraian, Moore-k definitzen duen izakia eta gizakiaren arteko ezberdintasuna ederki islatzen dutelakoan. Hau da: gizon-emakume batzuk, gehienak, gizaki izatetik izaki hutsa izatera pasa dira Historian zehar. Non eta “Pasa dira” esan nahi duen bihurtarazi dituzte. Bortxakeria nahiz zibilizazioaren hala kontzeptua nola heziketa eta erlijioa erabilita Natura, Emakumea eta Herriak biologizatuak izan dira, merkantzia ala eskulan merkea bihurtuta. Militarismoa, sexismoa, arrazakeria, hirutasun santua.
Komiki asko berrirakurri dezakegu orain ikuspuntu horren pean. Horietako batzuk:
– Bollée eta Nicloux-en Terra Australis eta Terra Doloris.
– Montainge eta Dorison-en 1629.
– Savoiaren Les esclaves oubliés de Tromelin – Los esclavos olvidados de Tromelin.
– Rediker eta Lester-ren Soto il vessillo di Re Morte
– Begoña eta Sarralderen Argia iraungi zen tokia
Eta, nahiz eta beste garai batean eman, Sacco-ren Días de destrucción, días de revuelta – Jours de destruction jours de revolte (Chris Hedges-ekin) edo Un tributo a la tierra – Payer la terre.
Zerrenda luzeagoa da, noski. Nahi adina luzatu!
Irudi nabarmendua: File:Slaves cutting the sugar cane – Ten Views in the Island of Antigua (1823), plate IV – BL.jpg
Irudia testuan: African_Slaves_working_in_a_sugar_plantation_in_Barbados%2C_1807-1808.jpg
, plate IV - BL.jpg){kind=link}
